Jiayang Fan over Yan Lianke in The New Yorker

Afgelopen oktober verscheen in de New Yorker een lang artikel over Yan Lianke, de ‘meest verboden schrijver van China’. Het is een bijzonder goed artikel: journaliste Jiayang Fan reist met Yan mee naar zijn geboortestad in de provincie Henan, waar de schrijver haar voorstelt aan zijn familie en rondleidt door zijn geboortedorp.

Yan en zijn broer, gepensioneerd postbode, boden aan me het dorp te laten zien. Ik vroeg of we de simpele aarden hut konden bekijken waar Yan was geboren, en ze brachten me naar een raamloze betonnen doos met een golfplaten dak. Het oude huis was afgebroken, vertelde Yan, maar het verhaal van hoe dat zo gekomen was, was een leerzame parabel. Een jaar of tien geleden had hij het willen kopen, maar de eigenaar, een boer, hield het af, en hoe meer geld Yan bood, hoe onwilliger de boer werd. Op een dag zag een buurman dat de grond rond de hut helemaal was omgespit. Yan begreep dat de boer doordat hij steeds hogere bedragen bood, was gaan geloven dat er kostbaarheden begraven moesten liggen. Geredeneerd volgens de logica van zhan pianyi, altijd willen profiteren van anderen, kon het niet anders of Yan probeerde hem af te zetten en hij zou wel gek zou zijn om te verkopen voordat hij had ontdekt wat een onbewoonbare aarden hut zo waardevol maakte. De Culturele Revolutie had een hele generatie beroofd van het concept ‘emotionele waarde’.

Omslag van Dien het volk,
vertaald door Mark Leenhouts
(Podium, 2007).

Yan heeft intussen zowel in China als erbuiten allerlei prijzen gewonnen, hij is twee keer genomineerd voor de Man Asian Literary Prize en hij wordt genoemd voor de Nobelprijs voor Literatuur. In Henan is hij wereldberoemd, ook al heeft bijna niemand daar zijn boeken gelezen. (‘“Wat heeft het voor zin,” zegt zijn broer. “Het gaat me toch boven de pet.”’) En sommige van de boeken van zijn hand die in het westen het bekendst zijn, zoals Dien het volk, A Dream of Ding Village en The Day the Sun Died, zijn in China niet te koop door de censuur.

Jiayang Fan schrijft hoe bij een bezoek aan de VS Yans Amerikaanse uitgever Morgan Entrekin hem vraagt naar de politieke situatie in China.

Yan schudde het hoofd en antwoordde dat het hem steeds meer aan de Culturele Revolutie deed denken.
Entrekin zette grote ogen op. ‘Zo erg kan het toch niet zijn,’ zei hij.
Yan legde uit dat hij, vooral sinds vorig jaar de limiet op het aantal termijnen voor een president was afgeschaft [en Xin Jinping dus onbeperkt president kan blijven], een geleidelijke achteruitgang zag, met name op gebied van vrijheid van meningsuiting. Niet alleen had hij meerdere malen een nieuw boek niet kunnen publiceren, uitgevers wilden zijn oudere titels ook niet meer distribueren: ‘Alles waar Yan Lianke op staat, wordt zonder onderscheid van de plank gehaald.’
Even was het stil.
‘Maar buiten China krijg je erkenning voor je talent!’ zei Entrekin, in een poging de sfeer te redden.
‘Elk jaar als de winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur wordt bekendgemaakt, wordt er iemand naar mijn huis gestuurd om op me te passen, voor geval opeens de hele internationale pers op me af komt en ik iets onbehoorlijks zeg,’ zei Yan. ‘En het ergste is dat ze speciaal mijn beste vriend sturen. Maar dat is natuurlijk gewoon slim: niemand die beter toezicht op je kunnen houden dan de mensen die je het meest na staan.’

Goed artikel dus, ga het maar eens lezen.