Broers – Yu Hua

Ik had Broers nog nooit opengedaan, maar ik wist twee dingen over de inhoud: er wordt naar vrouwenkonten gegluurd op een openbaar toilet en er wordt een missverkiezing voor maagden georganiseerd, beide door de hoofdpersoon. Dat waren blijkbaar de meest opvallende kenmerken van het werk en in zo’n seksistisch verhaal had ik weinig trek.

Maar goed, ik bezit het boek wel en het is werkelijk een báksteen, niet minder dan 861 pagina’s en ruim 7 centimeter dik, dus toen ik een paar weken leestijd overhad besloot ik het dan maar te gaan lezen, dan was meteen mijn nog-te-lezen-stapel een flink stuk dunner.

Het is inderdaad seksistisch en vol geweld, zoals je wel meer ziet bij Chinese schrijvers van die generatie. (Yu Hua is van 1960.) Het belangrijkste vrouwelijke personage, Lin Hong, ‘het mooiste meisje van het stadje’, krijgt van verschillende personages (maar vooral hoofdpersoon Kaalkop Li) zo’n beetje alle seksuele ellende over zich heen die een vrouw kan meemaken. Ze wordt begluurd op de wc, haar kont wordt uitgebreid besproken met elke geile bok die erover horen wil, ze wordt gestalkt en lastiggevallen en nog meer gestalkt. Dan trouwt ze met de andere hoofdpersoon, Song Gang, en heeft ze een poosje rust als ze met hem een fijn leven leidt. Vervolgens wordt ze weer eindeloos seksueel geïntimideerd, nu door haar baas; en uiteindelijk wordt ze verkracht door Kaalkop Li. Aan het eind van het boek is ze een succesvol hoerenmadam. Er zal wel een moraal aan dat slot zitten.

Verder is er nog Moeder Su, wier partner haar met een onecht kind heeft laten zitten. Later treft die dochter bijna hetzelfde lot. En er is de maagden-missverkiezing, wat an sich al seksistisch genoeg is, maar de maagden worden ook nog door de gehele mannelijke bevolking van het dorp betast en beknepen en om de verkiezing te winnen moeten ze met de tienkoppige jury en/of Kaalkop Li naar bed. Na inbrengen van een nep-maagdenvlies natuurlijk.

Dan het geweld: de vader van Song Gang, toonbeeld van mannelijke deugd Song Fanping, wordt tijdens de Culturele Revolutie op bloedige wijze gelyncht. Zijn lijk ligt een poos op straat tot de broertjes Kaalkop Li en Song Gang het vinden, het wordt naar huis gebracht, enfin het is een gore ellende. Een van de schuldigen pleegt later zelfmoord door zichzelf met een baksteen een spijker door de schedel te slaan. (Tussen haakjes: wat is dat met spijkers door schedels? Er zitten er twee in Nagels in Ning-tsjo en ook al een in De spijker, het boek van Zhang Yueran dat ik nu aan het vertalen ben.) Door het boek heen worden er regelmatig mensen om vrij weinig in elkaar geslagen, steeds weer. Song Gang pleegt aan het eind zelfmoord door voor een trein te gaan liggen, die hem finaal doormidden rijdt.

Yu Hua in Leiden, april 2018.
Vlnr: Mark Leenhouts, ik (tolk), Yu Hua.

Deugt er dan helemaal niks aan dit boek? Jawel, dat dan weer wel. Het is hilarisch geschreven. De lotgevallen en schavuitenstreken van broertjes Kaalkop Li en Song Gang zijn een genot om te lezen. De manier waarop Kaalkop Li van mislukking in succes rolt en van succes in mislukking, soms door zijn eigen inspanningen, soms door puur geluk en meestal op absurde wijze, zijn geweldig. Het boek is episodisch opgebouwd, het bestaat grotendeels uit losse verhalen: Kaalkop Li maakt een succes van de sociale werkplaats; Song Gang krijgt verkering met Lin Hong; Kaalkop Li wordt een lokale en dan een landelijke en dan een internationale afvalmagnaat; heel het mannelijk deel van het stadje Liuzhen loopt in tweedehands Japanse pakken en vermaakt zich met de achternamen die daarin geborduurd zijn; Zhou You verkoopt kunst-maagdenvliezen; en nog veel meer. De verhalen geven steeds een mooi beeld van een stadje in China in een bepaalde tijd, of juist in de overgang van de ene tijd naar de andere. Alle verhalen worden naadloos aaneen geregen met de levens van Kaalkop Li en Song Gang. Al met al is Broers zeer goed geschreven en opgebouwd, en de meeste van de deelverhalen zijn een plezier om te lezen.

Het boek is ook werkelijk meesterlijk vertaald: alle retorische herhalingen die Yu Hua gebruikt en die in het Chinees meestal veel beter werken dan in het Nederlands zijn in de vertaling behouden en op een manier dat ze werken. Jan De Meyer is erin geslaagd heel dicht bij het Chinees te blijven en tegelijk een fantastische Nederlandse tekst af te leveren en dat is geen sinecure. Om de boel goed gaande te houden staat alle uitleg in eindnoten, en hoewel ik daar meestal geen voorstander van ben pakt het in dit geval goed uit.

Dus ja, seksistisch, gewelddadig, en tegelijk: ja, het is niet voor niks dat dit boek zo bekend en populair is.

Besproken: Broers door Yu Hua, vertaald door Jan De Meyer (Breda: De Geus, 2012).